تاریخچه شیشه‌گری به روش دمیدن

شیشه دمیده یک تکنیک شیشه‌سازی شامل باد کردن شیشه مذاب به کمک یک لوله دمنده است. روش مرسوم دمیدن شیشه نیازمند خلاقیت و مهارت‌های پرزحمت است. این تکنیک شکل‌دهی شیشه از خاصیت انبساط شیشه با وارد کردن مقداری هوا به داخل آن استفاده می‌کند. در واقع این اتفاق بر اساس ساختار مایع شیشه رخ می‌دهد که در آن اتم‌ها توسط پیوندهای شیمیایی قوی در یک شبکه تصادفی و نامنظم به هم متصل می‌شوند. بنابراین شیشه مذاب به اندازه کافی چسبناک است که دمیده شده و به تدریج با از دست دادن گرما سخت شود.

طیف کاملی از تکنیک‌های دمیدن شیشه در چند دهه پس از اختراع آن توسعه یافت و تولید سریع اجسام شیشه‌ای را در مقادیر زیاد امکان‌پذیر نمود. روش آزاد به‌عنوان نخستین تکنیک شیشه دمیده از زمان معرفی آن در اواسط قرن اول قبل از میلاد تا اواخر قرن نوزدهم جایگاه برجسته‌ای در شکل‌دهی به شیشه‌ داشت و هنوز هم به‌طور گسترده به‌عنوان یک تکنیک شیشه‌سازی، به‌ویژه برای اهداف هنری استفاده می‌شود. فرآیند دمیدن آزاد شامل دمیدن هوا به قسمت مذاب شیشه‌ای است که در یک انتهای لوله دمنده پیچیده شده است. شیشه‌گر می‌تواند شیشه مذاب را به سرعت باد کرده و آن را به شکل دلخواه درآورد. شیشه‌گران ماهر می‌توانند با چرخاندن لوله و کنترل دمای قطعه در حین دمیدن، تقریباً هر ظرفی را شکل دهند و انواع زیادی از اشیاء شیشه‌ای را تولید کنند.

دمیدن در قالب، یک روش جایگزین دمیدن شیشه بود که پس از اختراع دمیدن آزاد، در قرن اول پس از میلاد به وجود آمد. یک گلوله شیشه مذاب در انتهای لوله دمنده قرار می‌گیرد و سپس در قالب چوبی یا فلزی حک شده باد می‌شود. به این ترتیب شکل و بافت حباب شیشه بر اساس طراحی داخل قالب تعیین می‌شود.

دو نوع قالب، یعنی قالب‌های تک تکه و قالب‌های چند تکه، اغلب برای تولید ظروف دمنده قالبی استفاده می‌شود. اولی امکان ساخت شیء شیشه‌ای را به‌صورت یکپارچه فراهم می‌کند؛ در حالی که دومی برای توسعه مدل‌سازی، بافت و طراحی ظروف و فرم‌های پیچیده‌تر مناسب است.

دمیدن شیشه توسط صنعتگران سوری اهل صیدا و بابل بین 27 قبل از میلاد تا 14 پس از میلاد اختراع شد. رومیان باستان تکنیکی را کپی کردند که شامل دمیدن هوا در شیشه مذاب با لوله دمنده بود که آن را به یک حباب تبدیل می‌کرد. اختراع دمیدن شیشه مصادف با تأسیس امپراتوری روم در قرن اول قبل از میلاد بود که گسترش و تسلط این فناوری جدید را افزایش داد. دمیدن شیشه توسط دولت روم بسیار حمایت می‌شد و شیشه در بسیاری از مناطق جهان روم به صورت دمیده ساخته می‌شد. در مرزهای شرقی امپراتوری، اولین کارگاه‌های بزرگ شیشه‌سازی توسط فنیقی‌ها در زادگاه دمیدن شیشه در لبنان و اسرائیل معاصر و همچنین در استان مجاور قبرس راه‌اندازی شد. برای مثال، انیون یکی از برجسته‌ترین شیشه‌گران لبنانی آن زمان بود. او به خاطر تولید ظروف شیشه‌ای قالبی چندلایه که از نظر شکل، آرایش و نقوش تزئینی پیچیده بودند، مشهور بود. پیچیدگی طرح‌های این ظروف، پیشرفت فن شیشه‌گری در مناطق شرقی امپراتوری روم را نشان می‌دهد.

در نهایت، فن شیشه دمیدن به مصر رسید و در یک شعر چاپ شده بر روی پاپیروس که به قرن 3 بعد از میلاد مربوط می‌شد، توصیف شد. هژمونی روم بر نواحی مدیترانه منجر به جایگزینی دمیدن شیشه به جای سایر روش‌ها شد. اولین شواهد دمیدن در آثار هلنیستی شامل بطری‌های کوچک دمیده شده برای عطر و روغن مربوط به قرن اول پس از میلاد است که از کارگاه‌های شیشه در یونان به دست آمده است.

بعدها، شیشه‌کاران فنیقی از تکنیک‌های دمیدن شیشه استفاده کردند و کارگاه‌های خود را در قلمروهای غربی امپراتوری روم، برای اولین بار در ایتالیا در اواسط قرن اول پس از میلاد، راه‌اندازی کردند. رم، مرکز امپراتوری، به زودی به یک مرکز بزرگ دمیدن شیشه تبدیل شد و متعاقباً کارگاه‌های شیشه بیشتری در سایر استان‌های ایتالیا، به عنوان مثال کامپانیا، مورگانتینا و آکویلیا تأسیس شد.

یکی از پربارترین مراکز دمیدن شیشه در دوره روم در اواخر قرن اول قبل از میلاد در شهر کلن تأسیس شد. قالب‌های پایه سنگی و قالب‌های پایه سفالی از کارگاه‌های این شهر کشف شد که نشان‌دهنده اتخاذ و استفاده از تکنیک دمیدن قالب توسط شیشه‌گران است.

سنت دمیدن شیشه در اروپا از دوره قرون وسطی تا رنسانس ادامه داشت. شیشه‌کاران بیزانسی بین اواخر قرن ششم و اواسط قرن هفتم پس از میلاد، شیشه‌های قالب‌دار تزئین شده با نمادهای مسیحی و یهودی را در اورشلیم می‌ساختند. اروپای رنسانس شاهد احیای صنعت شیشه در ایتالیا بود. دمیدن شیشه، به‌ویژه تکنیک دمیدن قالب، توسط شیشه‌کاران ونیزی از مورانو برای تولید ظروف شیشه‌ای استفاده شد که به «کریستالو» نیز معروف است. کاربرد دمیدن شیشه به قدری گسترده بود که شیشه در بسیاری از نقاط جهان، به‌عنوان مثال، در چین، ژاپن و سرزمینهای اسلامی دمیده می‌شد.

با توجه به منابع تاریخی، شیشه‌گر‌ها از نشت رموز کارشان به دیگران بیم داشتند، زیرا در این صورت مجازات می‌شدند. شیشه‌گران فنیقی به دلیل مهارت منحصربه‌فردشان از سفر در سراسر سرزمین خود منع شدند. با این حال، در قرن اول پس از میلاد بود که شیشه‌کاران فنیقی به نحوی توانستند فرار کنند و بنابراین مهارت‌های خاص خود را در سوئیس، فرانسه و بلژیک امروزی گسترش دادند.

در قرن هفدهم پس از میلاد آنتونیو نری کتابی در مورد هنر ساخت گلدان‌های شیشه‌ای نوشت و روش‌های معتبر دمیدن شیشه را در جهان به اشتراک گذاشت.

دمیدن شیشه به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس سوریه توسط یونسکو ثبت شده است.

پایگاه اطلاع رسانی صنعت گل و گیاه