اهمیت کنترل بیولوژیک در کشت گلخانه ای

دکتر اصغر حسینی‌نیا استادیار پژوهشی پژوهشکده گل و گیاهان زینتی

با توجه به کمبود آب و تغییر اقلیم، کشاورزی زمینی کاهش یافته و سیستم‌های بسته از جمله کشت مطبق در قفسه‌ها و کشت‌های گلخانه‌ای رواج یافته است. کشت‌های گلخانه‌ای محیط مناسبی برای کشت‌های سبزی، صیفی، زینتی و برخی دیگر از گیاهان خاص می‌باشند. در گلخانه به علت مناسب بودن شرایط محیطی، حضور آفات ریز و مکنده و بیماری‌های خاص گلخانه‌ها زیاد شده است. از جمله آفات مهم گلخانه‌ها، سفید‌بالک، کنه تارتن، شپشک‌های آردآلود، شته‌ها و تریپس‌ها می‌باشند. برای کنترل این آفات بهداشت گلخانه مقدم است، اما استفاده از ترکیبات درون محیط بسته، برای گیاهان گلخانه‌ای و کارگران شاغل در گلخانه‌ها دارای اهمیت بیشتری بوده و خطر مسمومیت برای گیاهان و کارگران نمایان‌تر از کشت در فضای آزاد می‌باشد. ترکیباتی که در گلخانه‌ها استفاده می‌شوند، باید از ترکیبات بی‌خطر، همچنین روغن‌ها و ترکیباتی با پایه‌های گیاهی و بیولوژیک باشند تا صدمه به کارگران و گیاهان گلخانه‌ای به حداقل ممکن برسد. مبارزه بیولوژیک در گلخانه‌ها به علت اینکه محیط بسته و کنترل شده است، موفق‌تر از محیط بیرون از گلخانه‌ها بوده است. در این راستا تعداد بی‌شماری از دشمنان طبیعی آفات گلخانه‌ای پرورش یافته و برای کنترل آفات وارد بازار شده است. بر اساس نوع آفات تعدادی از آنها که دارای اهمیت هستند از جمله شکارگرها و زنبور‌های پارازیتوئید معرفی می‌گردد: کنه شکارگر Amblyseius swirskii (Acari: Phytoseiidae) در تغذیه از کنه‌های تارتن، تخم و پوره‌های سفیدبالک‌ها و تخم و پوره تریپس‌ها موثر می‌باشد (شکل 1) و کفشدوزک Delphastus catalinae از تخم سفیدبالک تغذیه می‌کند و در آلودگی‌های بالای سفیدبالک کاربرد دارد (شکل 2). زنبور Encarsia formosa مهم‌ترین پارازیتوئید پوره سفیدبالک می‌باشد (شکل 3). سن شکارگر Orius albedipennis برای کنترل تریپس، کنه تارتن و تخم و پوره‌های سن اول سفیدبالک در گلخانه‌های سبزی، صیفی و زینتی از سن‌های مهم می‌باشد (شکل 4). کفشدوزک Cryptolaemus montrouzieri دشمن طبیعی شپشک‌های آردآلود در گلخانه‌های گل‌های آپارتمانی حائز اهمیت می‌باشد (شکل 5). بالتوری Chrysoperla rufilabris در تغذیه از شته‌ها بسیار موثراست (شکل 6).