نرگس در پهنه جهان

گردآوری: سارا اسد فلسفی زاده

گل نرگس از اولین گل‌هایی است که در بهار می‌بینیم و نشانگر پایان زمستان است؛ به همین دلیل نمادی از تولد دوباره و شروع جدید است. گل نرگس چند معنی دیگر نیز دارد که ممکن است آنقدرها هم شناخته شده نباشد.

در انگلستان گل نرگس به نیلوفر روزه‌دار معروف است، زیرا معمولاً بین چهارشنبه خاکستر و عید پاک شکوفا می‌شود. هدیه دادن یک دسته گل نرگس به منزله هدیه دادن نشاط و شادی است. برخی معتقدند که نام نرگس از کلمه یونانی نارکوبا گرفته شده که به معنای بی‌حس شدن به دلیل سمی بودن پیازهای نرگس برای حیوانات است.

بر اساس یک افسانه معروف درباره گل نرگس در اساطیر یونان، نارسیس پسر خدای رودخانه قیفسوس و الهه لیریوپه بود. او یک مرد جوان فوق‌العاده خوش‌قیافه بود که کسانی را که دوستش داشتند تحقیر می‌کرد. در نسخه کلاسیک این داستان از اووید (شاعر رومی)، نارسیس در حال قدم زدن در جنگل بود که یک پری کوهی به نام اکو او را دید. پری که مجذوب زیبایی نارسیس شده بود تصمیم گرفت او را دنبال کند. وقتی نارسیس فریاد زد «چه کسی آنجاست؟» اکو با تکرار کلمات خود به او پاسخ داد، زیرا این تنها کاری بود که می‌توانست انجام دهد. سرانجام تصمیم گرفت خود را نشان دهد، اما نارسیس او را نپذیرفت. نمسیس، الهه انتقام، با اطلاع از این موضوع، تصمیم گرفت نارسیس را با کشیدن به سمت چشمه‌ای مجازات کند. وقتی نارسیس تصویر خود را در آب دید شیفته خود گشت. اما پس از چند روز خیره شدن به آن خسته شد و در جوی آب افتاد و غرق شد. گفته می‌شود از آن روی این گل را نرگس می‌نامند، زیرا معمولاً در کنار نهرها و رودخانه‌ها می‌شکفد.

برخی معتقدند نحوه خم شدن ساقه نرگس به سمت زمین، نمادی از خم شدن آن برای تحسین تصویر خویش در آب است و به همین دلیل است که گاهی اوقات گفته می‌شود نرگس نشان دهنده غرور و عشق نافرجام است.

برخی از فرهنگ‌ها معتقدند که گل نرگس ثروت به همراه دارد. بنا به باور مردم ولز، کسانی که اولین گل نرگس فصل را می‌بینند ثروت را برای دوازده ماه سال جذب می‌کنند. مشابه آن، افسانه‌های چینی می‌گویند که اگر نرگس در روز سال نو باغ کسی شکوفا شود، خوش‌شانسی به خانه او روی می‌آورد.

اکثر فرهنگ‌ها گل نرگس را به‌عنوان نماد امید و شادی می‌شناسند؛ البته به جز این باور قرون وسطی که اگر گل نرگس در حالی که به آن نگاه می‌کنید آویزان شود، نشانه مرگ است. نرگس همچنین جایگاه مهمی در فرهنگ‌های شرقی از ارتباط آن با سال نو در فرهنگ چینی تا نماد چشم در ادب و عرفان ایران دارد. بسیاری از سازمان‌های خیریه از آن به‌عنوان نماد جمع‌آوری کمک‌های مالی استفاده کرده‌اند. نرگس در غرب نماد غرور، و در شرق نماد ثروت و اقبال خوب تلقی می‌شود.

امروزه گل نرگس در بسیاری از نقاط جهان به‌عوان یک گل محبوب کشت می‌شود. هلند، بریتانیا و آلمان از مهمترین کشورهای پرورش دهنده نرگس هستند. مقام اول کشت گل نرگس در ایران را منطقه «جره و بالاده» کازرون دارا می‌باشد. گل نرگس در دیگر نقاط کشور مثل بهبهان (استان خوزستان)، خَفر (استان فارس) و خراسان جنوبی هم یافت می‌شود. این در حالی است که در برخی نواحی ایران گیاه نرگس به صورت خودرو وجود دارد. در استان خراسان جنوبی به‌ویژه در روستای پیرحاجات در شهرستان طبس، نرگس به‌صورت گسترده‌ای کشت می‌گردد.

بخش اعظم نرگس‌زارهای استان فارس در منطقه «جره»، «بلبلک»، «سرمشهد» و «فامور» شهرستان کازرون قرار دارند که گونه‌های متعددی را تولید می‌کنند. در این نرگس‌زارها چهار نوع گل نرگس شناسایی شده که نرگس «شهلا» وسعت بیشتری از مناطق تحت کشت را به خود اختصاص داده‌است. از انواع دیگر آن هم می‌توان به «پُرپر یا شصت پر»، «پنجه گربه‌ای» و «مسکین» اشاره کرد.